هر دانشی که بر پایه قوانین و ساختار شکل گرفته باشد را تئوری می نامند. پس تئوری موسیقی علم و دانشی است تخصصی در حوزه موسیقی که شامل قواعد، علامت ها، نشانه ها، نت، ریتم، گام، هارمونی و هر اصطلاح تخصصی دیگر در این زمینه می گردد. به بیانی دیگر دستورالعمل های ثبت شده ایست که به تفسیر علمی و عملی آهنگ موسیقی در ذهن نوازنده یاری می رساند و آشنایی با آن باعث به وجود آمدن آگاهی و خلاقیت در ساخت موسیقی می گردد. کاربرد عملی تئوری موسیقی به مانند هر زمینه فنی و هنری دیگر، آسان ساختن فرایند تولید است. تئوری موسیقی توسط افراد مختلف در طول قرن ها خلق و ارتقا یافته است که به این افراد متخصص، "تئوریسین" موسیقی گفته می شود.

 

مبانی تئوری موسیقی چیست ؟

 

مبانی تئوری موسیقی به شرح چگونگی ساخت موسیقی توسط موزیسین ها و آهنگسازها می پردازد، که از اصلی ترین عناصر آن صدا و ریتم است و می توان گفت ارتباط عمیقی با آهنگسازی و تنظیم آهنگ دارد و صدا و ریتم شالوده و اساس آن می باشد. به طوری که بدون آن ساختن و اجرای قطعات حرفه ای موسیقی امکان پذیر نخواهد بود. مبانی تئوری زبان مشترکی ست بین جوامع و ملت ها و نژادهای مختلف فارغ از جنسیت و ژن و رنگ. پس این زبان مشترک نیز مانند همه دستور زبانها میبایست از قواعدی خاص پیروی کند که درکی مشترک را برای تمامی موسیقی دوستان ممکن سازد و دانستن آن، سواد موسیقیایی ایشان را بالا برده و موجب پیشرفت او در فهم علمی موسیقی و نیز ساخت و تنظیم آهنگ بر مبنای علم موسیقی گردد. همچنین این علم منجر به رمزگشایی زیر و بم موسیقی و تسهیل در خوانش و اجرای آن می شود. در کل می توان موسیقی را در سه المان اصلی ملودی، ریتم و هارمونی دسته بندی نمود. شرح کامل تئوری موسیقی در یک مقاله نمی گنجد. چرا که مفاهیم آن به شدت گسترده و پیچیده می باشند. ما در این مقاله قصد داریم تا ذهن شما را به صورت عمومی و ساده با این علم وسیع و پیچیده آشنا نماییم. در ادامه با ما همراه باشید.

 

 

 

 

مختصری درباره ملودی

 

 ملودی در مبانی تئوری موسیقی به معنای آهنگ و نوا و به مفهوم اجرای نت ها به گونه ای است که شنونده آن را یک مجموعه ای واحد احساس نماید. ملودی از ترکیب و پیچ و تاب زیر و بم های نت های موسیقی و ریتم به وجود می آید. می توان آن را سرمایه اصلی موسیقی دانست که به صورت زنجیره ای از نت ها و نواهای متصل و جدا، یک آهنگ کامل را ایجاد می کند. ملودی دارای آغاز و پایان است و بین این دو نقطه با پیروی از قواعد تئوری، به صورت پیوسته در یک سلسله پیش می رود. ملودی نقطه مقابل هارمونی است.  هارمونی همزمانی نت ها را تعریف میکند و در بر گیرنده موتیف ها یعنی بخشهای موسیقی می باشد.

 

 نت ها و نقش آن در موسیقی

 

تمامی زبان های دنیا از اجزای کوچک و بنیادین به نام الفبا تشکیل شده اند. همانطور که گفتیم، موسیقی نیز یک الفبای بین المللی است. پس باید داری یک الفبا باشد. الفبای موسیقی را نت می گویند. تمام دنیای موسیقی از ترکیب همین نت ها ساخته شده اند. و این نت ها به مثابه اتم در ساختار ماده عمل می کنند. یعنی با ترکیب های مختلف، قطعات و ملودی های بی انتهایی را می سازند که دست هر نوازنده را برای خلق یک آهنگ جدید باز می گذارد. نت های اصلی هفتگانه را هم که همه می شناسند (دو، ر، می، فا، سل، لا، سی). برای شناخت نت ها، باید ابتدا با خطوط حامل آشنا شد که پنج خط نگارشی موازی هستند و نت ها رو یا بین آنها درج می گردند. نت ها همان علائمی هستند که برای نوشتار و خوانش موسیقی به کار می روند. در واقع تمامی آواها دارای ارتعاشاتی منظم هستند که در حیطه یکی از نت های موسیقی قرار می گیرند و در یکی از هفت نت موسیقی خوانده می شوند. نت های موسیقی در دو سیستم هجایی با نام های Do, Re, Mi, Fa, So, La, Si  (در موسیقی ایران از این سیستم استفاده می شود) و سیستم الفبایی با نامهای C, D, E, F, G, A, B خوانده می شود. (در زبان آلمانی به جای حرف B (نت Si) از حرف H  استفاده می کنند).

 

 

 

 

ریتم چیست؟

 

 ریتم که از دو بخش ضرب یا تمپو و میزان نما تشکیل شده است به مفهوم توالی ضرب آهنگ است که برای موزون سازی آهنگ به کار می رود. می توان گفت ریتم از مهمترین عناصر موسیقی است چرا که موجب پیش روی آهنگ می شود و بدون حفظ ریتم، تکمیل موسیقی امکان پذیر نیست. ریتم، آهنگ را منظم ساخته و مانع از پراکندگی ملودی ها می شود. همچنین زمان تکرار و توالی و تناوب نت های موسیقی را مشخص کرده و نقش سازی و فواصل زمانی آن را تعیین می کند. میزان در قطعات موسیقی معمولا ثابت و یک اندازه است به جز مواردی که نوع میزان تغییر می کند. باید دقت داشت که ریتم آهنگ در فاصله میزان ها ممکن است تغییر اندکی بیابد.

 

هارمونی چیست ؟

 

واژه هارمونی به مفهوم تناسب، کلمه ای یونانی است که از مفهوم هماهنگی ریشه می گیرد و به معنای تلفیق صدا و توالی نواهاست به طوری که ساختار خاصی از نوع زیباشناختی پدید آورد. در آشنایی با هارمونی دانستن چند مفهوم مثل فاصله، آکورد و ملودی ضروری می باشد. در تئوری موسیقی هارمونی بر اساس خصوصیت آکوردها و نحوه پیوند خوردن آنها به یکدیگر جهت پدید آوردن ملودی ها تعریف می گردد. قبل از شروع یادگیری هارمونی ابتدا مبحث آکوردشناسی را می بایست فرا گرفت که خود بخشی از مبانی تئوری موسیقی محسوب می گردد. به اجرای هم زمان چند نت باهم آکورد می گویند. از آکوردها در راستای تقویت ملودی و هماهنگ سازی آن استفاده می شود. علم هارمونی تکنیک های پیوند دادن آکوردها را در بر می گیرد که در سیر تحول خود طی قرون گذشته با تغییراتی همراه بوده و مکتب های نوینی در عرصه هنر موسیقی پدید آورده است.

 

 

 

 

صحبتی با هنرجویان وبسایت نت به نت

 

عزیزان همراه! علم تئوری موسیقی درست مانند سایر علوم مثل فیزیک، ریاضی، زیست شناسی و... دارای پهنه ای وسیع و لایتناهیست. پس منظور از آشنایی با تئوری موسیقی دانستن جزء به جزء و خط به خط مفاهیم آن نیست. مثلا یک مهندس مکانیک باید تا حدی که نیاز است با علم فیزیک آشنا باشد. ولی حتما لازم نیست که یک فیزیکدان کامل باشد. علم تئوری موسیقی مانند علوم دیگر دارای مباحث و مفاهیم عمومی و اولیه می باشد که آشنایی با آن بر هر اهل موسیقی واجب است. چرا که بدون آشنایی با آن نمی توان در علم موسیقی کاری از پیش برد. اما برای ورود به حیطه های تخصصی بهتر است آنچه که نیاز است یاد گرفته شود. با همه این اوصاف ما در وبسایت نت به نت مفاهیم پیچیده مورد نیاز شما از تئوری موسیقی را با گویشی آسان و قابل درک در قالب یک پکیج هفده قسمتی برای همه هنرجویان موسیقی ارائه کرده ایم که میتوانید با مراجعه به لینک زیر به آن دسترسی داشته باشید.

 

نویسنده: محمد حنطه ای

 

 

پکیج آموزش تئوری موسیقی