مفهوم هارمونی در موسیقی

در دنیای پیرامون، هر سیستمی که اجزای درونی اش به گونه ای یکپارچه نمایی واحد را ارائه دهد، یک سیستم هارمونیک محسوب می شود. در سیستم های هارمونیک ضمن وجود هماهنگی کامل مابین اجزای مجموعه، هر جزء در مطلوب ترین جایگاه قرار می گیرد. بنابراین در یک بیان کلی هارمونی مفهومی ست به معنای وجود هماهنگی میان اجزای یک مجموعه که در حالت بهینه خود قرار گرفته اند.

در تمامی موضوعات بصری و شنیداری که در آن ها درکی از جنبه ی زیبایی شناسی وجود داشته باشد هارمونی نقشی پر رنگ ایفا می کند، از هماهنگی رنگ و نقش در یه منظره ی طبیعی گرفته تا موضوعات مخلوق دست بشر اعم از دکوراسیون داخلی، چینش بافت شهری و حتی موضوعی شنیداری تحت عنوان موسیقی.

در موسیقی، هارمونی فرایندی ست که در آن انواع صدا در یک مقطع زمانی واحد ایجاد و در هماهنگی با یکدیگر شنیده و تحلیل می شوند. این اصوات می توانند به  صورت همزمان با اجرای نت های متفاوت از نظر رنگ  صدا، وسعت صوتی و سطوح فرکانسی توسط یک تک ساز شکل بگیرند و یا به وسیله ی چندین ساز مختلف به  صورت هماهنگ با یکدیگر نواخته شده و تشکیل یک موسیقی با یک یا چند آکورد موزون بدهند.

دانش هارمونی یکی از مباحث بنیادی تئوری موسیقی است. علمی که با یک نگاه زیباشناختی به موسیقی، نحوه ی هماهنگی و جای گذاری درست آکوردها را در پس زمینه ملودی اصلی  مورد مطالعه و بررسی قرار می دهد. از این رو آکوردشناسی اولین قدم در یادگیری دانش هارمونی ست. تسلط بر این علم در اجراهای هموفینیک که با آوازخوانی نوازنده همراه است، به اجرا کننده این امکان را می دهد تا از میان تمامی آکوردهای موجود، هماهنگ ترین آکوردها با ملودی آواز را جهت شکل گیری یک موسیقی هارمونیک برگزیند و حتی در سطوح بالاتر در جایگاه یک موسیقیدان، او را به یک آهنگساز حرفه ای بدل می کند.

آموزش تئوری موسیقی در وب سایت نت به نت

گرچه در موسیقی همواره ریتم و ملودی  بیشترین توجه  شنونده را به خود جلب می کنند، زمانی که مخاطب با یک موسیقی تلفیقی با بیش از یک صدا مواجه می شود هارمونیزاسیون به عنوان عامل اصلی در زیباسازی اثر مورد توجه قرار می گیرد.

هنگامی که شنونده در یک طیف یا دامنه ی موسیقی هارمونیک قرار می گیرد قادر خواهد بود علاوه بر دریافت یک تم هماهنگ از انواع صداها، کیفیت صوتی سازهای مختلف و میزان شدت و قوت آن ها را نیز از یکدیگر تمیز داده و از جنبه زیبایی شناسی به یک برداشت کلی از ترکیب و رنگ آمیزی صوتی در تصنیف اجرا شده برسد.

آموزش تنبک در وب سایت نت به نت

مفاهیم آکورد، کادانس و آکومپانیمان در هارمونی

آکورد، که به آن هارمونی چند صدایی نیز اطلاق می شود، عبارت از مجموعه ای  از نت‌هاست که به صورت عمودی و تکرار شونده در فواصل مختلف به موازات متن افقی نت‌های ملودیکی قرار می گیرند و به آن وسعت می دهند. بنابراین شاید بتوان گفت هدف از حضور آکورد در یک قطعه ملودیک، تقویت و بهبود صدای ملودی و در نهایت ایجاد یک موسیقی هارمونیک است.

در آهنگ‌های هارمونیک که در قالب بافت‌های هموفونیک و پلی فونیک تعریف می‌شوند، آکورد، پایه اصلی ایجاد هارمونی ست و نقش هارمونی در موسیقی ایجاد تناسب بین اجزای قطعه، انتخاب آکوردها در گام‌های مناسب و اتصال اصولی آکوردهای مختلف در زمان مطلوب است.

در بافت های مونوفونیک، صدای اصلی ملودی با یک یا چند آکورد پشتیبانی می شود اما در بافت های پلی فونیک چندین ملودی مجزا توسط دو یا چند ساز به  صورت همزمان اجرا می شوند که این ملودی ها می توانند از نظر ارزش در یک سطح قرار داشته و هر کدام با یک یا چند آکورد همراه باشند.

آموزش سنتور در وب سایت نت به نت

از دیگر مفاهیم مرتبط با هارمونی، کادانس یا فرود است. نقاط توقف در قطعه ی موسیقی را کادانس می‌نامند که می تواند ملودیک یا هارمونیک و بسته به نوع حسی که در مخاطب ایجاد می کنند قوی یا ضعیف باشد. کادانس ها انواع مختلفی دارند و بر اساس محتوای ملودی و نوع وصل آکوردها در موسیقی دسته بندی می شوند. گاهی در کادانس آن چه به شنونده القاء می شود احساس رسیدن به نقطه پایانی موسیقی ست که در واقعیت نیز می تواند بیانگر همین لحظه  باشد و یا فرصتی باشد برای اتصال گام‌ها و تغییر ریتم  در قطعه موسیقی. در تئوری موسیقی، پاساژها در نقاط کادانس اتفاق می افتند. در پاساژ، سرعت و گام موسیقی به یکباره تغییر می کند. در موسیقی سنتی ایرانی یکی از عوامل اختلاف در انواع دستگاه ها اعم از دستگاه شور، نوا، سه گاه، همایون، اصفهان و... تفاوت در درجه و جایگاه های فرود صدا یا نوع کادانس های به کار رفته آن هاست.

مفهوم دیگر در یک موسیقی هارمونیک آکومپانیمان‌ است. به هر جزء از قطعه موسیقی که ملودی نباشد آکومپانیمان‌ اطلاق می شود. بر این اساس،‌ تمامی قسمت های ریتمیک، خطوط باس، فواصل، آکوردها و سایر تزئینات خارج از ملودی، آکومپانیمان محسوب می شوند.

آموزش سه تار در وب سایت نت به نت

از آشنایی با موسیقی هارمونیک تا آهنگسازی

آشنایی با مفهوم هارمونی و اصول و قوانین آن یک دانش پیش نیاز برای آهنگسازی حرفه ای محسوب می-شود. گاهی ممکن است یک نوازنده با زیر و بم ساز خود آشنایی کامل داشته، به زیبایی و بدون نقص آن را بنوازد؛ اما مادامی که از اصول و قواعد آهنگسازی و نحوه ساخت قطعات هارمونیک آگاهی لازم را نداشته باشد قادر به ساخت یک موسیقی زیبا و لذت بخش نخواهد بود. نکته حائز اهمیت در حفظ حالت هارمونیک در آهنگسازی، ساخت ملودی روی درجات آکوردها و تنظیم آکوردها روی درجات گام هاست. فالش نواختن بیانگر عدم وجود هارمونی است.

نقش هارمونیزاسیون در هنر موسیقی مشابه نقش آرایه و قافیه و ردیف در شعر و یا سایه  و رنگ و پرسپکتیو در نقاشی ست که آن را عمق، زیبایی و معنا می بخشد و به دل می نشاند. در یک بافت هوموفونیک، قرارگیری نت‌های ملودیک در یک گام موسیقی به مانند ترسیم خطوط اولیه یک مدل بر بوم سفید نقاشی ست که در آن با افزودن هر آکورد و تزئین صوتی به ملودی، گوبی سایه و بعد و رنگی به نقاشی افزوده می شود. از زاویه ای دیگر، پررنگ کردن خطوط طرح اولیه با رنگ‌های متفاوت در این بوم به منزله اجرای یک ملودی واحد با سازهای مختلف در یک قطعه موسیقی ست که در آن نت‌ها بدون جابه جایی در موقعیت زمانی، با کیفیت‌های صوتی متفاوت عیناً تکرار می شوند. در این قطعه آن چه به گوش می رسد تنها یک ملودی خام و حجیم در ترکیبی از اصوات گوناگون است. هارمونی با رنگ و لعاب دادن به این موسیقی خارج از طیف اصلی ملودی‌اش، به آن زیبایی و غنا می بخشد. در بافت‌های پلی فونیک که در گروه نوازی هایی نظیر ارکستر اجرا می شوند، بر تعداد ملودی های مجزا در گام موسیقی افزوده می شود که در مقام مقایسه با هنر نقاشی، گویی بومی  در مقابل است که در آن چندین تصویر خوش آب و رنگ در یک قاب واحد قرار گرفته اند.

نویسنده: فائزه بابائی (فرنوش)
تهیه شده در وب سایت آموزش موسیقی نت به نت