آموزش نحوه انگشت گذاری صحیح برای تار

از متداول ترین مشکلات هنرجویان ساز تار، نحوه انگشت گذاری است. وقتی به سیم تار در حالت آزاد مضراب می زنیم، صدای صاف و بی نقصی تولید می شود. دلیل این امر، اتصال محکم و ثابت دو سر سیم به سیم گیر و گوشی های تار است. وقتی با تار نوازندگی می کنیم، انگشتان دست چپ ما، جایگزین یکی از این دو سر اتصال می شود. به بیان دیگر برای آنکه بتوانیم نت های مختلف را از یک سیم تار بگیرم، باید با انگشت گذاری روی پرده ها باعث تغییر طول سیم، و در نتیجه تغییر فرکانس و نت آن شویم. این حرکت بایستی آن قدر دقیق انجام شود، که ثبات سیم در هنگام ارتعاش کاملا حفظ شود و به بیان ساده تر سیم متوجه نشود که یک سر آن توسط انگشت نوازنده به بدنه چفت شده است.

اینجاست که به یکی از اصول مهم تار نوازی به نام انگشت گذاری می رسیم. جایی که هنرجویان مبتدی در آن با چالش های زیادی مواجه می شوند. با رعایت اصول صحیح انگشت گذاری که شامل چند تکنیک و ترفند کاربردی است، برای همیشه خواهید توانست این حرکت بنیادی در نوازندگی تار را بدون نقص انجام دهید.

آموزش تار در وب سایت نت به نت

انگشت گذاری چیست؟

انگشت گذاری در موسیقی یعنی تغییر طول سیم های یک ساز زهی با قرار دادن انگشت در محلی معین، همزمان با مضراب زدن بر روی همان سیم. این تغییر طول باعث تغییر ارتعاش سیم می شود. هر چه سیم کوتاه تر شود صدای آن ریز تر می شود. انگشت گذاری در سازهای زهی به صورت پی در پی، در کل اجرای قطعه یا تمرین انجام می گیرد. تقریبا برای تمام سازهای زهی و سیمی، مهارت در انگشت گذاری از اصول بنیادی و اولیه نوازندگی به شمار می رود.

اشکالات رایج در انگشت گذاری تار

عمده مشکلات نوازندگان تار در زمینه انگشت گذاری را می توان به سه دسته تقسیم بندی کرد.

1- نرسیدن انگشت ها به پرده ها

انگشت گذاری صحیح اصولی دارد که با عدم رعایت آن مشکلاتی ایجاد می شود. یکی از این مشکلات نرسیدن انگشت هنرجو به پرده های تار است که بیشتر از همه برای انگشت سوم پیش می آید. برخی از هنرجویان به اشتباه فکر می کنند که دست های آن ها کوچک یا انگشتشان کوتاه است. اما باید بدانیم کافی است دست و انگشتان نوازنده به اندازه یک کودک هفت ساله باشد تا مشکلی در انگشت گذاری نداشته باشیم. این اشکال از ریشه به خاطر اشتباه در فرم مچ و نحوه در دست گرفتن دسته ساز است. این مشکل زمانی رخ می دهد که کف دست را به دسته تار می چسبانیم. در ادامه این پست به این موضوع و نحوه رفع اشکال خواهیم پرداخت.

2- گز زدن و صدای نا خالص سیم ها

گز زدن سیم ها در هنگام انگشت گذاری به سه دلیل رخ می دهد:

بلند بودن ناخن های دست چپ

وقتی ناخن بلند باشد، سطح انگشت نمی تواند به درستی سیم را روی دسته چفت کند. لذا ثبات سیم برقرار نمی شود و صدای گز و ضعیفی از سیم گرفته می شود. ناخن دست چپ بایستی کاملا کوتاه باشد تا خللی در روند انگشت گذاری ایجاد نشود. همچنین علاوه بر ایجاد مشکل در انگشت گذاری، ناخن بلند به مرور به پرده ها و حتی بافت دسته تار نیز آسیب می رساند.

ضعف انگشتان به خاطر نداشتن تمرینات کافی

هر انگشت برای آنکه سیم را به صورت حرفه ای و محکم به دسته تار بدوزد، بایستی نیروی لازم برای فشار دادن را داشته باشد. وقتی تمرین و وارم آپ به اندازه کافی و به صورت مستمر نداشته باشیم، عضلات انگشت ها، مچ و ساعد قدرت لازم برای این کار را نخواهند داشت. لذا مثل هر کار فیزیکی دیگری، اجرای انگشت گذاری با تمرین زیاد و غلبه بر ضعف انگشت ها میسر می شود.

جایگیری اشتباه انگشتان در فاصل بین پرده ها

مهترین بخش در انگشت گذاری تار، جای قرار گیری انگشت ها به هنگام پرده گیری است. بین دو پرده تار فضایی قرار دارد که با انگشت گذاری روی آن، نت مربوط به آن فاصله ایجاد می شود. اما فقط یک نقطه از فضای بین پرده هاست که برای انگشت گذاری مناسب است. نوازنده باید انگشت خود را درست پشت پرده قرار دهد و با فشاری که وارد می کند، سیم را در جای خود ثابت و خفه کند.

3- عدم توانایی در جابجایی سریع انگشتان

پرده گیری به واسطه انگشت گذاری، مهارتی است که باید به صورت پی در پی و بدون نقص انجام شود. عضلات دست و حافظه عضلانی فقط در صورت تمرین زیاد و کار کردن اتود به انعطاف لازم برای جابجایی سریع می رسد. هنرجو باید اتودهای مختلف انگشت گذاری را به حدی تمرین کند که ذهن به جای دقیق پرده ها مسلط شده و ظرفیت انگشتان نیز برای رفت و برگشت بر روی پرده ها پیشرفته شود.

در اوایل راه آموزش تار، خشک بودن دستها و عدم توانایی برای جابجایی سریع بین پرده ها، امری طبیعی است که به مرور با انجام تمرینات پیوسته و کاربردی، عضلات خود را تطبیق می دهند و نوازنده می تواند انگشت گذاری را به صورت سرعتی انجام دهد.

آشنایی با تکنیک های مضراب و انگشت گذاری در تار و سه تار

مرحله به مرحله با آموزش تصویری انگشت گذاری برای تار

مرحله اول: کف دستتان را کاملا باز کنید و به جز انگشت شست، بقیه انگشت ها را به یکدیگر بچسبانید. دسته ساز را درست به صورت عمود نسبت به راستای انگشتان، روی بند اول انگشت اشاره قرار دهید. در این حالت انگشت شست روی دسته و چهار انگشت دیگر زیر دسته قرار می گیرد.  طبق تصویر زیر:

مرحله دوم: انگشت ها را در زیر دسته به صورت حلقه در آورید تا یک نیم دایره شکل بگیرد. این نیم دایره بایستی به گونه ای باشد که بتوان از میان آن یک مداد را به راحتی عبور داد. تصویر زیر را ببینید.

مرحله سوم: با نوک انگشت اول (اشاره)، پشت پرده را فشار دهید. در این حالت انگشت شما به راحتی می تواند پرده گیری کند. عکس زیر را مشاهده کنید.

مرحله چهارم: برای گرفتن پرده ها توسط انگشت های بعدی، به هیچ عنوان اجازه ندهید کف دست شما به دسته بچسبد. بلکه برای این کار باید مچ خود را بشکنید. چنانچه به تصویر زیر نگاه کنید، متوجه خواهید شد با این کار انگشتان شما به راحتی به پرده ها خواهند رسید.

نکات مهم انگشت گذاری برای تار به صورت خلاصه

- در هنگام انگشت گذاری کف دستتان نباید به دسته تار بچسبد

- ناخن های دست چپ بایستی حتما کوتاه باشد

- به صورت روزانه و مستمر به تمرین تار بپردازید

- جای پرده ها را حفظ و پرده شناسی خود را تقویت کنید

- برای رساندن انگشت شماره سه به پرده، مچ خود را بشکنید

- برای افزایش سرعت، اتودها و وارم آپ های انگشت گذاری را انجام دهید

فیلم آموزش کامل انگشت گذاری تار

در ویدیوی زیر، علی اقبال مدرس با تجربه تار و سه تار، به صورت کامل مراحل انگشت گذاری برای تار را به شما آموزش می دهد. با دیدن این ویدیو و رعایت دستورالعمل های آن، مشکلات انگشت گذاری شما برای همیشه رفع خواهد شد. البته هیچ وقت نباید از تمرینات پیوسته و روزانه غافل شوید.

ببینید- ویدیوی آموزش انگشت گذاری توسط علی اقبال

تهیه شده در وب سایت آموزش موسیقی نت به نت