آشنایی با ساز عود

آشنایی با ساز عود

ساز عود در موسیقی قدیم ایران از رایج ترین سازها بوده و خاستگاه آن نیز ایران است. حتی می توان از آن به عنوان یک سمبل تاریخی موسیقی در ایران یاد کرد. البته امروزه عود نوازی نقش کمرنگی در موسیقی کشور ما دارد چرا که حدود دویست تا سیصد سال به فراموشی سپرده شده بود. درحالی که عرب ها و همچنین ترک ها به خوبی با این ساز کار می کردند. عود یا بربط دارای صدای بم است و برای شنونده صدایی بسیار گرم و جذاب دارد. این ساز فقط مختص تک نوازی نیست و در گروه نوازی نیز از ساز عود استفاده می شود. تاریخچه ساز عود و پیدایش آن به زمان ساسانی برمی گردد که تا دوره ی صفویه نیز نواخته می شده است. عقیده ی مشترکی که بین اکثریت وجود دارد این است که این ساز از ایران به سایر نقاط جهان منتشر شده است و هیچ تردیدی در آن نیست. در واقع بعد از دوره ی ساسانی ساز عود در دیگر کشورها دیده شده است.

دوران طلایی عود نوازی، دوره ی عباسیان می باشد که بسیار بین مردم شناخته شده بوده و حتی عکس ساز عود روی ظروف و سکه های ضرب شده ی آن زمان وجود دارد. در حالی که قرن ها پیش، عود از فرهنگ موسیقی ما مهاجرت کرده بود، از پنجاه سال پیش رواج دوباره ی این ساز در ایران اتفاق افتاده است و اکنون به ساز ثابت بیشتر گروه های نوازنده ایرانی تبدیل شده است. در قدیم وترهای ساز بربط ابریشمی بودند. شاید امروزه صدای ساز با وتر ابریشمی از نظر خیلی ها زیبا نباشد و احساس کنند که صدای بدی می دهد اما تجربه ی دوست داشتنی و جالبی است.

ساختمان ساز عود

اختلاف نظر درباره ی اینکه به چه چیزی ساز عود می گویند فراوان است و حدود 17 اسم مختلف توسط کشورهای متعدد به این ساز نسبت داده شده است ولی چیزی که حائز اهمیت است این است که کارایی و شکل این ساز به چه گونه ای است. برخلاف ساز های زهی، عود حاوی پرده بندی نمی باشد و همچنین تکنیک های ساز های دیگر بر روی آن قابل اجرا است. عود بین 10 تا 13 سیم دارد که این سیم های دهگانه، جفت جفت کوک می شوند. در واقع می توان گفت که بربط یا عود، سازی پنج سیمه است. قسمت های ساز عود عبارتند از :

کاسه ی طنینی همراه با صفحه ی روی آن که این صفحه، چوبی است و اغلب چوب کاج به جهت صدا دهی بهتر به کار برده می شود.

گل، حفره ی مشبکی که می توان ازآن به عنوان بخش پخش صدا یاد کرد.

پل های افقی که در پنج نقطه به صفحه وصل شده اند و از تغییر شکل آن جلوگیری می کنند.

خرک بربط که از جنس چوب است و طولی حدود 10 سانتی متر دارد.

دسته ی عود که حدود یک سوم طول کاسه می باشد.

سر پنجه که در ابتدای دسته ساخته می شود و متمایل به عقب است. این قسمت محل قرار گرفتن گوشی است. شیطانک که میان سر پنجه و دسته است و حاوی شیار هایی برای عبور وترها است.

بعد از زنده شدن مجدد عود نوازی در کشور ما، تلاش های فراوان و البته موثری توسط هنرمندان صورت گرفته است. از جمله اساتید عود می توان به منصور نریمان، محمود رحمانی پور، حسن منوچهری، اکبر محسنی و عبدالوهاب شهیدی اشاره کرد و همچنین در سال های اخیر می توان از هنرمندانی چون ارسلان کامکار، حسین بهروزی نیا، جمال جهان شاد و محمد فیروزی یاد کرد. در انتخاب استاد برای یادگیری ساز بخصوص سازهای سنتی دقت داشته باشید، لزوما نباید تحت آموزش نوازنده ی حرفه ای باشید. چرا که تدریس خود یک هنر است و شیوه ی تدریس یک هنر و بیان مطالب توسط استاد در فرایند یادگیری آن بسیار موثر است.

آموزش سه تار در وب سایت نت به نت

یادگیری ساز عود

در مقایسه ی متدهایی که در یادگیری ساز عود مورد استفاده قرار می گیرد، باید به سبک و سنت، فنون استفاده ی مضراب (نقش مضراب در زیر و بم صدا و میزان نیروی محرک آن تعیین کننده است)، پوزیسیون ها، نوانس، استعداد موسیقی هنر جویان و قابلیت اجرای تکنیک توسط هنرجو توجه کرد. در مراحل مقدماتی به نت خوانی و نظام هجایی و الفبایی، خطوط حامل و خطوط اضافه و... پرداخته می شود.

آموزش تنبک در وب سایت نت به نت

خرید ساز عود

در ارزیابی یک ساز با کیفیت باید به این نکته توجه کنیم که داشتن اطلاعات درباره ی اجزای ساز به ما در انتخاب یک ساز مرغوب کمک خواهد کرد. باید قبل از تهیه ی ساز با استاد آن ساز مشورت کنید.

    خرید ساز های مشقی از نظر اساتید انتخاب مناسبی نیست. چون این سازها گرچه قیمت مناسبی دارند ولی کوک نیستند و صدای ناخوشی که دارند ممکن است هنرجو را دلزده کند و باعث عدم موفقیت او شود.

    قالب های معروف ساخت عود ایرانی، قالب قنبری و قالب نریمان است که قالب نریمان همانند قالب عود عربی می باشد.

    نوع چوب به کار رفته در ساخت ساز مرغوب بسیار حائز اهمیت است. خشک کردن تدریجی چوب قبل از برش و ساخت ساز عود بسیار ضروری است چرا که اگر غیر از این باشد، ساز با گذشت زمان و خشک شدن چوب آن، تغییر شکل خواهد داد. پس در موقع خرید باید توجه کنید که ساز هیچ تاب و برآمدگی و یا فرو رفتگی نداشته باشد.

    ساز عود باید صدای شفاف داشته باشد. تشخیص درست این مورد برای کسانی که با نوازندگی و ساز آشنایی دارند، امکان پذیر است.

    باید دقت داشته باشید که برش های موجود روی صفحه ی ساز با ظرافت انجام شده باشد.

    در یک ساز خوب باید جایگذاری گوشی ها در سر پنجه به درستی صورت گرفته باشد.

    کوک کردن ساز باید به راحتی انجام گیرد.

    ساز باید با گذشت زمان کیفیت صدای بهتری پیدا کند و نباید هیچ تغییری در آن رخ دهد. پس بهتر است به سراغ ساز های تأیید شده و آشنا بروید.

تهیه شده در وب سایت آموزش موسیقی نت به نت