آشنایی با ساز سه تار

 

سه تار نوازی که امروزه در موسیقی دستگاهی کشورمان بسیار رواج پیدا کرده است، از جمله سازهای ملی ماست و می توان آن را جزئی از خانواده ی تنبور دانست. ولی با توجه به شیوه ی نواختن این ساز و تکنیک های به کار رفته در سه تا می توان آن را در دسته ی تار نیز قرار داد. عرفا از واژه ی اوتار برای این ساز استفاده می کنند. صدای ظریف و صوت خاص ساز سه تار موجب جلب توجه صوفیان شده بود. نسبت به سایر موسیقی ها محدوده ی صوتی سه تار پایین تر است و اکثرا از سه تار برای تک نوازی استفاده می شود. کیفیت سه تار در میان سازهای موسیقی سنتی حرف اول را می زند. سه تار را می توان از جمله ساز های درونی دانست که نوازندگان آن اکثر اوقات ساز را برای دل خود و در خلوت خویشتن می نوازند. آواز ابوعطا که آوازی پر احساس و جزء محبوب ترین موسیقی های سنتی ایرانی می باشد، در قلب سه تار نهفته است.

 

 آموزش سه تار نوازی توسط استاد علی اقبال

 

ساختمان سه تار

 

سه تار از دو قسمت کاسه و دسته تشکیل یافته است که جنس چوب بکار رفته در ساخت این ساز معمولا چوب گردو و توت می باشد. در ساخت ساز از استخوان برای تزئین دسته و سیم گیر استفاده می شود. در گذشته ساز سه تار دارای سه رشته سیم بوده ولی با گذشت زمان و با صلاح دید بزرگانی چون: ابونصر فارابی و ابوعلی سینا و... تعداد تارهای سه تار به چهار سیم افزایش یافت. به سیم های سه تار، وتر می گویند. ویژگی ها و جنس سیم های سه تار بدین شکل است:

سیم یکم که از جنس فولاد می باشد و سفید رنگ است و آن را با نام حاد می شناسیم.

سیم دوم سه تار برنزی می باشد و به رنگ زرد است. نام سیم دوم زیر می باشد.

سیم سوم ساز نیز جنس فولادی دارد و رنگ آن سفید است. این سیم را مشتاق یا زنگ نام نهاده اند.

سیم چهارم بم نام دارد و زرد رنگ است و جنس سیم برنز می باشد.

 

 

20 نکته مهم که پیش از خرید سه تار باید بدانید

 

 

 

 

کاسه ی ساز سه تار

 

شکل کاسه ی سه تار را هم بصورت گرد و هم گلابی شکل می سازند و به طور کلی ساختار این ساز خیلی شبیه به عود و تنبور می باشد با این تفاوت که ساز سه تار کمی کوچک تر است. طول کاسه ی سه تار بین 26 تا 30 سانتیمتر و پهنای آن 12 تا 16 سانتی متر است. عمق کاسه ی ساز به 13 سانت میرسد. کاسه ی سه تار هم می تواند به صورت یک تکه تراش داده شود و هم با چسباندن ترک های چوب در کنار هم ساخته شود.

 

صفحه سه تار

صفحه ی سه تار تخته ای نازک از جنس چوب است که روی کاسه را می پوشاند. سوراخ های موجود روی صفحه برای خروج صدا تعبیه شده اند.

 

دسته سه تار

طول دسته بین 40 تا 48 سانتی متر است. سازندگان با استفاده از استخوان دسته را می پوشانند که این امر باعث طولانی تر شدن عمر ساز و همچنین زیبایی دو چندان آن می شود. استخوانی که برای این کار استفاده می شود عمدتا استخوان شتر می باشد.

 

 

خرک سه تار

در ساز سه تار قطعه ای به نام خرک وجود دارد که متحرک است و به راحتی می توان آن را از سه تار جدا کرد. جنس خرک از چوب می باشد. سیم های سه تار از آن عبور داده می شوند و به گوشی ها متصل می شوند.

 

 

سیم گیر سه تار

وظیفه ی این قسمت از ساز نگهداری سیم هاست و جنس سیم گیر از چوب می باشد ولی در گذشته از استخوان نیز برای ساخت آن استفاده می کردند.

 

 

شیطانک سه تار

کاربرد این قطعه از ساز، هدایت سیم ها و تقسیم آن ها برای بالای دسته است. برای ساختن شیطانک از استخوان یا پلاستیک استفاده می کنند.

 

 

گوشی سه تار

برای کوک کردن ساز به گوشی نیاز است چون سیم در قسمت انتهایی دسته به گوشی ها متصل است. با چرخش هر یک از گوشی ها تغییراتی در کوک سیمی که به آن وصل شده ایجاد می شود. معمولا کوک سه تار به صورت دو سل دو دو انجام می پذیرد.

 

 

پرده سه تار

پرده بندی ساز در دسته انجام می گیرد که قابلیت جا به جایی نیز دارند. پرده ها نخ هایی از جنس ابریشم اند که به صورت عرضی و سه لایه و چهار لایه به دسته ی سه تار بسته می شوند. تعداد پرده های سه تار 25 عدد می باشد.

 

 

 

آموزش آهنگهای جاویدان ایرانی برای تار و سه تار 

 

 

 

 

 

 

 

 

آموزش ساز سه تار

 

آموزش سه تار در کشور ما همچون دیگر کشورهای مشرق زمین به صورت شفاهی و سینه به سینه ادامه یافته تا به هنرمندان امروزی رسیده است. در مقدمات آموزش سه تار باید متذکر شویم که موسیقی متشکل از 2 بخش اساسی صدا و زمان است. بخش صدا، یعنی صداهایی با زیر و بمی مشخص که به آن صدای موسیقیایی می گویند و بخش زمان که همان فاصله ی زمانی بین 2 صدا و همچنین زمان کشیدگی یک صدا را شامل می شود. نت های موسیقی هر دو بخش را شامل می شوند و هنرجو می بایست آنها را فرا گیرد. یادگیری سه تار نیز همانند سازهای دیگر نیاز به تمرین و زمان دارد و نمی توان گفت که نواختن ساز سخت یا آسان است و هیچ محدودیتی از لحاظ سن ندارد. حتی کودکان نیز می توانند به فراگیری نواختن ساز سه تار بپردازند. بعد از گذراندن حدود 3 یا 4 جلسه می توانید اقدام به خرید سه تار نمایید. قبل از شروع جلسات آموزش نواختن سه تار بهتر است با مبانی موسیقی آشنا شوید و کتاب هایی را در این زمینه مطالعه فرمایید تا روند یادگیری شما آسان تر شود. زمانی که طول می کشد تا یک هنرجو نوازندگی را بیاموزد، حدودا 7 ماه (دوره ی مقدماتی) می باشد. البته بسته به تمرین و پشتکار و همچنین علاقه و استعداد فرد، این زمان می تواند متفاوت باشد.

 

 

تاریخچه ی پیدایش ساز سه تار

 

بیش از هزار سال از پیدایش ساز سه تار می گذرد. سه تار در طول زمان با تغییرات چشمگیری از لحاظ ظاهری و همچنین شیوه ی پرده بندی مواجه شده است. سه تار یک ساز شهری محسوب می شود؛ چرا که به هیچ قوم و ناحیه ای نسبت داده نشده است.

استادان بزرگی در نوازندگی با سه تار متناسب با روش و سبک خود، در طول تاریخ موسیقی کشورمان درخشیده اند و موجبات ترقی و پیشرفت این ساز در عرصه های جهانی و ملی را فراهم آورده اند. از جمله اساتید سه تار می توان به استاد جلال ذوالنون اشاره کرد که هنرمند ماهر و چیره دست بودند و صدای ایشان آرامش بخش روح دوستداران موسیقی ایرانی بود. از دیگر نوازندگان سه تار می توان به میرزا عبدالله، ابوالحسن صبا، محمد فیروزی، یوسف فروتن و... اشاره کرد.

از جمله ویژگی های ساز سه تار می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1) دلیل صمیمیتی که بین نوازنده و ساز وجود دارد این است که ساز سه تار نیازی به مضراب جدا ندارد و به وسیله ی ناخن انگشت اشاره ی نوازنده، نواخته می شود.

2) صدای نافذ و مخملی دارد و دلنشین است.

3) در هنگام نواختن، ساز به ندرت دچار تغییر کوک می شود.

4) به دلیل حجم صوتی پایین، سه تار سازی برای تنهایی ها و خلوت نوازنده است.

 

 

 

 

نکات مهم در خرید سه تار

 

خرید ساز سه تار نیاز به کمی تجربه دارد و با دیدن یک تصویر نمی توان ساز خوب و بد را از هم تشخیص داد. در هنگام خرید سه تار باید یک سری نکات را مد نظر قرار دهید و دقت نمایید که سازی با کیفیت خریداری کنید. از جمله این نکات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- چوبی که برای ساخت صفحه سه تار استفاده می شود، بهتر است چوب درخت توت باشد که به رنگ زرد است. برای کاسه و دسته هم چوب گردو مناسب است.

- بین سیم و دسته ی ساز سه تار، فاصله ی کمی باشد. در غیر این صورت هنگام نواختن ساز، سختی سیم را احساس خواهید کرد.

- توجه به همخوانی و هماهنگی صدای قسمت پایین و بالای دسته، یعنی باید دقت داشته باشید صداها تغییرات ثابتی در حرکت از بالا به پایین داشته باشند.

- توجه داشته باشید که سیم دوم سه تار باید صدای مفهوم و رسایی داشته باشد و گنگ نباشد.

- سیم بم ساز نیز باید دارای صدای نرم و طبیعی باشد.

- در هنگام خرید، ساز را تست کنید و مطمئن شوید که سیم ها صداهای به دنبال هم داشته باشند. به طوری که شنونده نتواند صدای آنها را از هم تفکیک کنند.

- بلند بودن صدا بیانگر ساز خوب نیست.

- هنگام خرید، ساز را کوک کنید و تمام پرده ها را یک به یک امتحان نمایید و اطمینان حاصل کنید که گز نزند.

- رنگ زدن زیادی به سه تار، ممکن است تأثیر منفی در صدای ساز بگذارد.

- به هنگام خرید دقت کنید که بدنه ی ساز کاملا سالم باشد.

- تناسب بالا به پایین دسته ی سه تار را نیز در نظر داشته باشید.

- پرده های ساز را به طور دقیق چک کنید. تعداد آن باید درست باشد و در گره آن مشکلی وجود نداشته باشد.

 

 

 جهت خرید سه تار از فروشگاه وبسایت ما دیدن کنید

 

 

آموزش مجازی سه تار

 

شما می توانید جهت صرفه جویی در وقت و هزینه و رفت و آمد و همچنین مدیریت آموزش و تمرینات خود، روش آموزش قدم به قدم سه تار را از بستر اینترنت و سایت های معتبری همچون وبسایت نت به نت برگزینید.